Multatuli en het wereldburgerschap

Vrijdag 10 december: symposium over wereldburgerschap in de 19e eeuw.


Al lang voor de globalisering was er belangstelling voor het onderwerp wereldburger. Reeds de stoïcijn Epiktetus stelde in de eerste eeuw na Chr. dat het niet zou moeten uitmaken of men in Athene woonde danwel in Rome. Men moest een wereldburger zijn. Ook de apostel Paulus propageerde dit universalistisch ideaal.En we vinden het ook bij een Renaissance-humanist als Erasmus: ubi bene, ubi patria (waar men zich goed voelt, is zijn vaderland).Vooral in de Verlichting leefde het onderwerp:'Mensenmin' en 'burgerschap' kregen toen hun universele waarde. Niet voor niets worden in de beroemde Verklaring van de Rechten van de Mens (1789) de begrippen 'mens' en 'burger' door elkaar gebruikt.

De Negentiende Eeuw staat bekend als een periode van natievorming. Het wereldburger-ideaal kwam inderdaad onder druk te staan, maar verdween zeker niet uit het intellectuele discours. Dit is onze perceptie na de desastreuze wereldoorlogen van de 20e eeuw, die mede het gevolg waren van virulent nationalisme, gewettigd door verkeerd begrip van Darwin: het zgn. sociaal-Darwinisme. 'Struggle for life' en 'survival of the fittist' (lett: wie zich het beste aanpast) werden verkeerd uitgelegd als dat de sterkste maar mocht winnen.

Daarentegen zag menigeen medio 19e eeuw de (aanstormende) technologische vernieuwing (stoommachine, trein, telegraaf) als een 'machtige hefboom der geestige beweging'. Nu was er de kans om de volkeren te verheffen, dichter bij elkaar te brengen, ja zelfs te vermengen. De multiculturele samenleving was dus juist een oud beschavingsideaal! Op het symposium zal dit onderwerp worden belicht vanuit verschillende invalshoeken.

Mijn bijdrage zal specifiek gaan over Multatuli's visie. Hij was zeer bereisd en mondiaal georiënteerd. Voor een nominatie 'wereldburger' komt hij dan ook wel in aanmerking. Tegelijk gingen Nederland en het Nederlands hem zeer ter harte. Maar... uiteindelijk stond bij hem de mens voorop:
'Want boven Vaderland staat de Mensheid.'

Wereldburgerschap

Symposium van de Werkgroep De Negentiende Eeuw

Vrijdag 10 december 2010
Doelenzaal, UB Amsterdam, Singel 425, Amsterdam

Wereldburgerschap

Symposium van de Werkgroep De Negentiende Eeuw
datum: vrijdag 10 december 2010
plaats: Doelenzaal, UB Amsterdam, Singel 425, Amsterdam

Kosten: 25 euro (inclusief lunch) te voldoen ter plekke

Aanmeldingen voor 20 november 2010 bij Jenny Reynaerts, secretaris: J.Reynaerts@rijksmuseum.nl,

Ochtend

9.30. -10.00 Registratie, inloop met koffie en thee

10.00-10.05 Prof.dr. Henk te Velde (Universiteit Leiden, voorzitter Werkgroep De negentiende eeuw) - Opening

10.05-10.20 Dr. Eveline Koolhaas (Werkgroep De negentiende eeuw) - Inleiding op het thema

10.20-10.50: Dr. Lotte Jensen (Radboud Universiteit Nijmegen) - Wereldburgerschap als verzetsdaad. Helmers’ visie op de wereldburger

10.50-11.10 Koffie / thee

11.10-11.40 Dr. mr. Robert Verhoogt (Ministerie OC&W) - De grenzeloze wereld vanuit een luchtballon. Over de wonderbaarlijke luchtreizen van Jean-Pierre Blanchard en Eduard Spelterini

11.40-12.10 Dr. Jan Oosterholt (Carl von Ossietzky Universität, Oldenburg) – De Muzen in het spanningsveld tussen Europa en het vaderland

12.10-14.00 lunch

Middag

14.00-14.30 Prof. dr. Wessel Krul (Rijksuniversiteit Groningen) - De spijskaart van de wereldburger

14.30.-15.00 Drs. Leen Dresen (Radboud Universiteit Nijmegen) - Wereldburgerschap als kracht of als karakterzwakte. De waardering voor cosmopolitisme van planten in de Nederlandse natuurjournalistiek, 1850-1900

15.00-15.15 Theepauze

15.15-15.45 Drs. Tom Böhn (Multatuli Genootschap) - Want boven Vaderland staat de Mensheid. Multatuli en het wereldburgerschap

15.45-16.15 Drs. Frans Timmermans (Lid Tweede Kamer, PvdA) - Wereldburgerschap – de actualiteit van het verleden

16.15-16.45 Discussie

Aansluitend: borrel